Czym są mitochondria ?

Mitochondria to małe organelle obecne w każdej komórce naszego ciała za  wyjątkiem czerwonych ciałek krwi. Ich ilość waha się od kilkuset do kilku tysięcy na komórkę. W tkankach zmienionych chorobowo (czego drastycznym przykładem jest nowotwór) ta liczba może bardzo spadać. Z kolei jest ich szczególnie  dużo w tkankach o dużym zapotrzebowaniu na energię np. w mięśniu sercowym czy w komórce jajowej.

Mitochondria przypominają komórkę bakteryjną i są prawdopodobnie naszymi bakteryjnymi symbiontami. Jesteśmy prawie całkowicie zależni od ich produkcji energii. Gdyby mitochondria przestały pracować nasze  życie liczone by było w sekundach. Zostalibyśmy natychmiast „wyłączeni z prądu”.

Te nasze małe ‘elektrownie’ zbudowane są z dwóch błon. Wewnętrzna tworzy tzn. grzebienie. To na nich przebiega produkcja energii czyli oddychanie komórkowe. W zniszczonych mitochondriach grzebienie zanikają. W obserwowanych pod mikroskopach komórkach glejaka grzebienie są wręcz niewidoczne!

Mitochondria mają własny genom występujący  w wielu kopiach. Przyjmuje się, że zniszczenie około 40% kopii DNA powoduje często niezauważalne problemy takie jak gorsza odporność, wzrost masy ciała czy nietolerancję alkoholu. Taka sytuacja już jest niebezpieczna i przypomina chodzenie po cienkim lodzie. Dodatkowy ciężar może ten lód przełamać. Stres, infekcje, niektóre leki, mogą wyzwolić zespół przewlekłego zmęczenia i inne poważne objawy.

Funkcje

• Produkcja energii (ATP)
• Produkcja substratów do budowy naszego organizmu ( np. aminokwasy)
• Zarządzanie cyklem życia i śmierci komórki (np. apoptoza)
• Oczyszczanie

Przyjrzyjmy się najważniejszej funkcji, czyli produkcji energii. Człowiek wykorzystuje do tego głównie cukry lub tłuszcze. Wewnątrz macierzy mitochondriów zachodzi cykl Krebsa. Z kolei w błonie wewnętrznej  znajdują się enzymy odpowiedzialne za łańcuch oddechowy czyli tzw. oddychanie komórkowe.

Jeśli mitochondria nie działają powstaje tylko minimalna ilość energii w procesie zwanym glikolizą (rozpad  glukozy do pirogronianu). Tak funkcjonują np. komórki nowotworowe, które rekompensują to o wiele większym (nieekonomicznym) zużyciem glukozy. Wykorzystujemy ten fakt w leczeniu nowotworu za pomocą diety ketogenicznej oraz w czułym do  diagnostyki nowotworów badaniu obrazowym, PET scan.

Powstały w wyniku glikolizy pirogronian powinien być dalej przetwarzany w mitochondriach i dać  bogactwo substratów  a przede wszystkim energię. Poniżej podam kilka przykładów, tego co po drodze może pójść nie tak:

• Przy niedoborze witamin B1  oraz B2,  Mg, ALA dochodzi tzw. zatoru pirogronianowego co skutkuje wytworzeniem się dużej ilości niekorzystnych dla nas mleczanów.
• Z kolei dla cyklu Krebsa potrzebujemy: witamin B1, B2, B3, B6 oraz ALA, Ca i Mg.
• Dla oddychania komórkowego potrzebny jest  Koenzym Q 10, witaminy B2 iB3, żelazo, kwasy tłuszczowe Omega 3,  siarkę i miedź.

Mitochondria mogą do produkcji  energii wykorzystać także kwasy tłuszczowe, ale nadal potrzebują wielu dodatkowych substancji: biotyny, Mg, witamin B2, B3, B12, B6 oraz C, Fe,  aminokwasów:  metioniny i lizyny.

Wszystkie wymienione substancje możemy nazwać mitotropowymi.

Niedobór którejś z nich niszczy całą kaskadę prowadzącą  do produkcji energii. Ponieważ nie jesteśmy pewni której z nich brakuje warto w  suplementacji mitochondrialnej wykorzystywać preparaty złożone o jak najbogatszym składzie.

Jeśli wszystko przebiegnie jednak prawidłowo mitochondria z glukozy lub kwasów  tłuszczowych  wytworzą ATP, uniwersalny nośnik energii w naszym  organizmie. Człowiek w czasie  doby wytwarza prawie tyle ATP ile sam waży ! ATP jest jakby uniwersalną walutą, za którą nasze ciało może kupić wszystko: zdrowie, regenerację, płodność, trwającą młodość i długowieczność. Jeśli to wszystko jest naszym celem musimy po prostu świadomie zadbać o mitochondria!

Nie tylko niedobory odpowiednich substancji odżywczych ( w tym minerałów i witamin) upośledzają  funkcje mitochondriów. Organelle te są bardzo delikatne. Wiele szkodliwych czynników może  również zaburzać ich działanie.

Pamiętaj, że oddychania komórkowego to reakcje utlenowania, w których mogą powstawać wolne rodniki ( Reactive Oxygen Species, ROS). Można powiedzieć obrazowo, że w mitochondriach przebiega ciągle kontrolowana eksplozja, która daje energię.

Z tej przyczyny mitochondria są specjalnie chronione przez stresem oksydacyjnym. Istnieje cała grupa enzymów ochronnych (m.in. dysmutazy ponadtlenkowe SOD). Aby te białka mogły pełnić swoją funkcję ochronną potrzebne są : Zn, Cu, Fe, Se czy Mn. Bez tych pierwiastków dochodzi do uszkodzenia mitochondriów i braku energii. Inne białko ochronne to peroksydaza glutationowa, która z kolei potrzebuje selenu i glutationu. Organizm sam może syntetyzować swój glutation, ale potrzebuje do tego Mg i trzech  aminokwasów: cysteiny, glutaminy i glicyny. Aby ochronić mitochondria zarówno dieta i suplementacja musi zawierać wszystkie te składniki oraz antyoksydanty.

Stres oksydacyjny i azotowy niszczy mitochondria.

Co nasila stres oksydacyjny :

• duży wysiłek fizyczny
• przewlekły stres psychologiczny
• nadczynność tarczycy
• błędy dietetyczne (objadanie się)
• palenie tytoniu
• obecność metali ciężkich
• przewlekłe zapalenie
• przewlekłe infekcje
• niedobory takich substancji  jak: glutation, selen cynk miedź czy żelazo.

Stres Azotowy (Nitrostres).

Oprócz wolnych rodników również nadmiar tlenku azotu powoduje zniszczenie mitochondriów. Sam tlenek azotu ( NO) jest potrzebny dla naszych naczyń krwionośnych i dla naszego układu odpornościowego, aby walczyć  z patogenami. Jednak jago nadmiar jest niszczący dla mitochondriów. Jednym z oznak obecność nitrostresu jest spadający poziom witaminy B12. Potrzebna jest wtedy jej zwiększona suplementacja.

Dramatyczny wpływ na mitochondria ma połączenie obu zjawisk czyli stresu oksydacyjnego i nitrostresu.

Wczesnymi oznakami mitochondriopatii mogą być:

• zmęczenie,
• spadek wydajności fizycznej i umysłowej,
• rozdrażnienie,
• kołatania serca,
• poty,
• bóle mięśni,
• nadwrażliwości na światło czy dźwięki,
• eozynofilia widoczna w obrazie morfologii krwi,
• itd.

Następnie pojawiają się poważniejsze choroby:

– nowotwory

– choroby neurodegeneracyjne

– Zespół przewlekłego zmęczenia i Fibromialgia

– choroby autoimmunologiczne

– choroby sercowo-naczyniowe

– przedwczesne starzenie się

– i inne.. .

Medycyna mitochondrialna

Skupienie się na mitochondriach musi przebiegać na kilku płaszczyznach.

• odżywianie 

Główne rozwiązanie to diety niskowęglowodanowe i  bogate w tłuszcze (Low Carbs High Fat). Poza tym, że zmniejszenie cukrów korzystnie wpływa na mitochondria to tłuszcze stanowią budulec dla błon mitochondrialnych. Dzięki temu organizm może zastępować uszkodzone przez wolne rodniki kwasy tłuszczowe zdrowym budulcem. Unikamy w diecie tłuszczy utlenionych. Musimy też pamiętać, że niektóre owoce zawierają duże ilości fruktozy i nie powinny być spożywane w nadmiarze. Dobrze wybierać warzywa, które zawierają wiele antyoksydantów i substratów do produkcji glutationu. Na naszym talerzu powinno być bardzo kolorowo.

• wysiłek fizyczny

Wysiłek fizyczny poprawia funkcje mitochondriów, chroni także przed nitrostresem . Osoby z już istniejącymi uszkodzeniami mitochondriów muszą wybrać taki wysiłek, który nie spowoduje wycieńczenia.

• stres

Przewlekły stres psychologiczny w długiej perspektywie powoduje stany zapalne i zwiększa ilość ROS i NO. Zamiast patrzeć na zegarek (muszę być bardziej efektywny) powinienem patrzeć na kompas (Jaki jest cel mojego życia?). Poziom stresu spada gdy dbasz o swoje życie duchowe, odpoczywasz, gdy spędzasz czas z rodziną i przyjaciółmi, gdy dużo się śmiejesz. Teoretycznie mówię tutaj o prostych, wręcz banalnych rzeczach, ale to one w praktyce bywają najtrudniejsze.

• sen

Dobry sen jest czasem regeneracji i odnowy. Im człowiek jest  bardziej chory tym dłuższego czasu snu potrzebuje. Czasem musimy go zwiększyć z 7 do nawet 9 godzin. Wszechobecne sztuczne światło niszczy nasz naturalny, dobowy cykl i potrzebna jest wieczorna dawka melatoniny, aby znów zsynchronizować nasze ciało. Czasem zaburzenia funkcji nadnerczy czy neuroprzekaźników wymagają interwencji i stosowania ziół z grupy  tzw. adaptogenów.

• suplementacje

Zmiany dietetyczne wystarczają raczej osobie zdrowej i młodej, która chce ochronić swoje mitochondria jednak osoba chora potrzebuje wyraźnego wsparcia suplementacyjnego. Niezbędne są suplementy zawierające substancje mitotropowe czyli te, które są potrzebne do prawidłowych funkcji mitochondrów, dobre lipidy oraz antyoksydanty usuwające wolne rodniki. W naszej praktyce lekarskiej używamy najwyższej jakości wieloskładnikowych suplementów. Odpowiednio ułożona suplementacja daje widoczne korzyści  dla Pacjenta  już po 2-3  miesiącach.

• interwencje lekarskie

W naszej praktyce używany podejście farmakologiczne i niefarmakologiczne. Pierwsza  grupa to kroplówki z substancjami mitotropowymi, fosfolipidami czy  antyoksydantami, które oferujemy naszym Pacjentom. Tutaj efekty mogą być  bardzo szybkie. Chyba najbardziej spektakularnym wydarzeniem w naszej Klinice była Pacjentka, która po jednorazowej (!) kroplówce z glutationu wstała z wózka inwalidzkiego. Niestety nie  zawsze efekty są tak natychmiastowe, jednak podejście dożylne jest konieczne u szczególnie chorych osób.

• naprzemienna Hipoksja ( Interval Hypoxy Hyperoxy Treatment, IHHT)

Ta technika powstała jako medycyna stresu i medycyna sportowa. Dziś wiemy, że działa ona poprzez odnowę  i pomnożenie liczby mitochondriów. Możemy za jej pomocą leczyć przewlekłe choroby płuc, serca i układu krwionośnego, choroby neurodegenaracyjne. Świetnie  sprawdza  się  w zespole przewlekłego zmęczenia oraz poprawia kondycję.

• hipertermia

Hipertermia całego ciała (Whole body Hipertermia, WBHT) którą stosujemy głównie jako rodzaj immunoterapii stanowi również bodziec naprawczy dla wtórnej mitochondriopattii.

Myślę, że receptą na kryzys medycyny wobec tzw. chorób przewlekłych jest zrozumienie funkcji mitochondriów i skierowanie tam naszego działania terapeutycznego. Zdrowe mitochondria dadzą nam drogocenne ATP, za które nasze ciała mogą nabyć swoje zdrowie i siłę.

Medycyna mitochondrialna może poprawić jakość i długość życia. Jej podstawę stanowi odpowiednia dieta, zmiany stylu życia oraz mądre strategie suplementacyjne.